Huchukmarkap visitan - VIII

“Cristóbal …”
“San Cristóbal!”
“Allinmi. ‘San Cristóbal’ ñisaqmi. Manaraqchu simiykuta unanchanki? Ñam unaymantapacha ñuqaykuwan waki kawsanki. Manaraqchu kay llaqtapi yachakunki?”
“Cómo podría acostumbrarme. La gente que viene acá y reza confunde mi nombre con el del huaca y me ofrece cosas que no me gustan. Este tecti es execrable. Ah, ¡si hubiera un poco de buen vino!”
“Cristóbal … disculpe, San Cristóbal, tiqtiykum waka willkakunallapaq kamarisqa. Ancha miskim. Chayraqmi huk kita purikuq runa rarqa chimpayta munaspa iskay botella winuta apamurqan. Capillaykipiri saqirirqan. Aslla winuta anqusasqayki. Yuyariytaq: may pacham achka winuta upyarqanki, chay pacham machaspa rarqaman urmarqanki. Kay kuti amataq ancha achkata upyankichu!”
“Pitaq chay runa ayahina sumaq pachawan pintusqa kayman pawamuspa hamuchkaqqa?”
“Manaraqchu riqsinki? Ñawpaq kaq yanayku Kuriñawpa sutiyuqmi. Paqarisqanman kutimusqanmantapas wiñay hamun rikuwaq. Rarqanta pichamuypaq hamuspa tukuy chay takikuna runakunap takisqanqa Kuriñawpap yachachisqanmi. Kanan punchaw rarqay waqaychaqpa yananri Anselmo Kuri sutiyuq Kuriñawpap uywasqan wamranpa churinmi. Yaw, Kuriñawpa, imapaqmi kanan hamunki?”
“Rarqaykup waqaychaqnin Qarwarumiyá, San Cristóbal yayayá, napaykuykichik. Manam imapaqpaschu hamuni. Yachayta munayman, imahinataq kankichik, chayllata. Runaykuna wiñay hamunkuchu aswata apamuspa? Manachu upyaymanta yarqaymanta muchunkichik?”
“Allillanmi kayku. San Cristóbalqa manam aswanchikta munanchu. Chayraykum kanan Españamanta winuta upyachkanchik. Hamuy, tiyaykuy. Wakilla winuta upyasun. San Cristóbalyá, imañinkitaq?”

“Huk runam chayamuchkan. Pitaq chay runa?”
“Manachu riqsinki? Anselmo Kuri sutiyuqmi. Capillaykipim rezaspa cantan. Chay rumi unanchaytapas muchan takispa. Yananchikmi.”
“Imahinach waka kaqpa yanan santo kaqpa yanan kanman?”
“San Cristóbal, ñachu qunqarirqanki chay ‘kay kikin wakamuchana wasipi wakilla qasi-qasilla kawsasun’ ñispa unay jurasqanchikta? Kanankamari mana anyanakuspa runanchikmanta aswata vinutapas chaskinchik wakin santokunawan, chaymanta wakin wakawillkamasikunawanpas rakinakuspa. Oficioykim –

ñini– runa mayu chimpachiyqa, oficioytaqmi rarqaywaqaychayqa.”
“Allitaqmi. Ñawpaqraqmi chay millay takinkunata uyarisaq, chaymantalla miski himnokunata uyarisaq. Chayhinam kawsayniyqa. Unay unay pachapi runakuna martirioyta willaq karqanku. Paykunakamas Romapachapi waminka kaspa mana Jesucristopi iñisqay saqiriyta munaspa wachiwan wañuchisqa karqani. Chaymantari wakin runakuna ñiqku ‘San Cristóbal hatunkaray ancha kallpayuq runa kaspas tukuy llaqtakunapi purikuq kikinmanta astawan sinchi runata maskaspa sirwinanpaq’ ñispa. Chaymantari ñiqku ‘huk santowan tinkunakuptinku chay santos San Cristobalta kamachirqan ñispa ‘ chay saqra mayupatapi chukllaykita ruraspa runakuna mayu chimpayta munaqta suyanki huk chimpaman aparinaykipaq’ ñispas. Chaysi huk mita huchuylla wamrata chimpachinan kaptin mayup chawpinpi chay wamra aswan llasayaptin yaqa yakupi sinkaywan wañuspa wamramanta mañarqani qispichiwananta. Huk manyaman chayamuptinsi chay wamra ñirqan ‘Jesucristom kani, qamri Cristo apasqaykirayku Cristóforo, es decir Cristóbal kanki’ ñispa. Chayhinam ñiqku. Kunanri mana ña yachanichu chiqanchu manachu ‘pich kayman ‘ ñispa. Tukuy llaqtakunapiri hatunkaray runa mayu chawpinpi wamra wasapi apaq pintasqayta rikunki. Mayninpi allqup uyanwan pintawaqku. Ima chika millaypaq!”
“Ama llakikuychu! Winuta upyasun, chayhina aswata upyasun. Manaraq runanchikpa purumasqanchikchu. Wakamuchana capillapi sumaq pintasqaykita muchaqku, pintasqaykip amachasqan wakap rantin rumi rikrapi apasqaykitapas muchaqku.