Kurakap churin - I

“Ñachu chayta yachankichik? Kurakap churinsi Limaqpa colegionmanta kutimurqan’ ñiqta uyarirqani.”
“Ñam paywan tinkunakurqani. Huk hamu runa tukuqhina rikchan. Chukchan kuchusqa, suni saprayuqpas, suni yana pachawan pachallikusqa purin.

rezan.”
“Ichách sacerdote tukunman. Rikuy. Kayman hamuchkan. Piñakuqhina rikchan. Don Diegop wasinmantam hamun. Ichapas Catalinawan casarayta munanman.”
Tukuyninku hatunta asirirqanku. Kurakap churinqa kay aslla runakuna huñunakuqman qayllaykamurqan.

“Wiñaymi kay plazapi qillakuspa tiyankichik. Runamasiyki . Imamantataq asichkankichik? Wakin runakunap kusichisunkichik. Iglesiataq qayllapim. Imaraykutaq mana iglesiaman yaykunkichikchu animaykip qispisqanta rezanaykipaq? Ñuqa yachani: yallinraqchá apuskiykip paqarisqan takinta takinkichikman Supaypa wasinpa ñawpaqninpi tususpa yanqa kukata qupuspa aswata hichapuspa quwita . Utiq qayqa kankichik! Manaraqchu kay chiqan simita yachakunki: Dios hukllam? Chaqay wakaykichikri Supaypa kachallan. Kunanmi llaqtayman kutimuni. Kurakap churinmi kani. Kunanmantari Diospa kamachisqanta yupaychankichik!”
“Imañinkitaq? Tukuyniyku allin cristianom kayku. Manam qillakuykuchu. Mana tukuy punchaw chakraykupi llamkaptiykuqa qam kurakap churin kaspapas manam kawsankimanchu. Maymantam tributoykiqa chayamun? Pim kay llaqtapi trabajan? Kananmi fiesta punchaw. Iglesiam ñin ‘fiesta punchawpi ama llamkaychu’ ñispa. Fiesta punchawpi llamkaspaqa huchallikunchikman karqan. Chayhinam padrekuna kunaqku. Padre Valdez utiqyasqamanta manam pipas misata ruranchu. Iglesiaman yaykuspaqa rezayku. Iglesiamanta lluqsispataq quchumasipura kusikuyku. Manachu allin?”

“Hipócritas! Iglesiaman yaykuspa Diostachu qayankichik, Diosmanchu rezankichik? Yallinraqmi ñawpaq wakakunap kay iglesiapi waqaychasqayki unanchanta muchankichik, idólatras!”
“Imahinataq kanman? Manachu chayta yachanki: kay iglesiamanta Supayqa qarquytukurqan. Qullanan padre Limaqmanta hamurqan Papap kachasqan iglesiamanta sunquykumantapas Supayta ayqichiq. Hatun kunka waqyarqan. Supayta rikurqayku waqaspa putikuspa qaparispa iglesiamanta pawaspa ayqiqta. Waquyuq chupayuq waqrayuq yana torohina rikcharqan. Ima chika manchakuyri hapiwarqan chayta rikuptiyku! Chaymantam iglesiap takinta Latínpi takispa takirqayku ancha kusikuspa Supaymanta qispisqa kaspa.”
“Imatam willawankichik? Latín simita yachankichikchu?”
“Manam. Milagrom karqan.”
“Manam milagruchu karqan. Llullam rimankichik. Ñuqamanpas chay simita willawarqan, imahinas karu llaqtamanta hamuq Supaypa samaykusqan retabluta pintarqan; chay retablopiri Virgenpa rantin kusillu uqllaykuq sipasta qillqarqan, chay chaykunata. Iñiypaqchu? Chaymantas kusilluyuq mestizap rantin Don Diegop warmichurinpa imagennintaq tukurqan. Wamrachu kankichik? chayri tukuyniykichik macha- machasqa karqankichik! Maypitaq kachkan chay retablo kunan? Wayrap apapusqanchu?”
“Chay pachapi Limaqpi tiyakuptiykim chay chayta runakuna mana uyarichisurqankichu. May pacham chay hatun prelado Limaqmanta hamurqan Supayta iglesiamanta qarquq, chay pacham retabluta rupachirqan. Rupachiptinpachallapi qaqyahina tun tun tun ñispa tuqyarqan. Chay kusilluwan sipas wayrapi pawariqta rikurqayku. Kananri runakunam ñinku ‘rumiyasqa kusilluyuq sipas chay pintorwan waki huk pampapi tiyanku’ ñispa.”
“Qamkunari chayman rinkichik chay rumita muchaq!”
“Manam; manam chiqanchu. Manam idolatrachu kayku, Santop imagennintataqmi muchakuyku. Chay qullanan sacerdoteri supay qarquytukusqamanta huk San Pedrop pintasqantam Limaqmanta apachimurqan. Chay pintasqari Italiamanta hamuq pintorpa qillqasqan karqan. Kananmi iglesiapi tiyan. Musuq retablopas kan. Chay retablopiri cruzpi chakatasqa Cristom rikurin. Chay qillqatam muchakuyku rezaspa waqaspa ‘huchaykunata pampachiway!’ ñispa mañaspa.”
“Chay Santokunata muchasqaykimantari llaqtamanta lluqsinkichik ñawpaq ayawasiman chiqachakuspa huk machu tantanakunaykipaq. Chaypis ñawpapachap paqarisqa takinta takinkichik, ñawpa wakata qayaspa yanapayninta mañaspa ‘ama tributo achka kachunchu! ama musuq padre chayamuchunchu!’ ñispa. Chaymantas machachiq yuyuwan timpusqa aswata upyankichik sunquykichik chinkanankama. Amam ‘manam chayhinachu’ ñispa ñiwaychu! Chiqan simim chay! ‘Kunanmantam tukuy chaqay millay rurayniykiqa puchukanqa. Wakamuchayri kay llaqtapi qullunqa’ ñispam nini.”
Kurakap churinmi paykunamanta anchurispa iglesiaman yaykurqan.
“Pim chay wayna, chika purikun mana machukunata yupaychaspa? Kurakap churin kaspataq manaraqmi kurakaykuchu. Imatataq sunqunpi yuyaykun? Utqa- utqallam Limaqpi colegionman kutichun! Pich chay chaykunata willanman? Pich tukuy chay kawsasqanchikta chay waynaman willanman? Pich awqanchik tukunman?”
“Upallaychik! Ñam qayllaykun don Diego. Kurakap wasinñiqman chiqachakun. Imatach munanman? Uyan puka puka, ñawinri ninalluqsichiqhina rikchan. Anchata piñakuqhina. Imanallam kanki, don Diego?”
“Imatam munankichik, indio allqu? Chay kurakap churin santo tukuq yachaqruna tukuq amawtaruna tukuq ñuqawan paqtach yupakunman! Ñuqaman huiracocha kaptiypas ‘mana allin kawsayta kawsanki’ ñispa willawarqan. Kurakap churin kaspapas huiracochap pachata pachallikuspapas cahualluyuq sombreruyuqpas kaspapas mana yupa indiollam. Kananmi yayanwan rimanakusaq! Utqa Limaqman kutichun, ama ñataq kayman kutimuchunpas!”