Kusilluyuq sipas - V

“Yaw Pumayawri, qamchu chay musuq qillqaykamayuqta riqsinki? Pich kanman, maymantach hamunman?”
“Pablo Qispi sutiyuqmi. Hatunquchayunkakitipis paqarirqan. Ñas kimsa tawa wata kay wayqukunapi purikuchkan huk iglesian iglesianta rispa sumaq pintasqata ruraq. Tukuy chay mayup hanaqninpis huchuylla iglesiakunap pirqan sawapi ancha sumaq Virgen wawantinpa

qillqachkan. Huk padrem chay padre Valdezman willarqan ‘llaqtayuq runakunaman doctrinata yachachiyta munaspaqa chay pintorta chayachimuy; runakunap animanta qispichinanpaq tukuy iglesiap yachachisqanta pirqakuna sawapi pintanqa’ ñispa. Chayraykum ñuqaqa unayta maskachkarqani manaraq paywan tinkunakuspa. Sumaq waynas, yayan indio, mamanri mulata. Yana crespo chukchayuqsi. Chaskisqan qullqiwansi qullanan pachata rantin, hinaspas ancha sumachikuspa llaqtakunapi rikurin. Mayninpis sipaswan tinkinakusqanrayku llaqtamanta ayqinansi karqan manaraq qillqasqanpaq pagarasqa kaptinpas. Machaspari tusun takinpas. Quchumasinkunawansi hatun fiestata ruran tukuy qullqinta gastaspa. Chayhinas chay runa.”
Chayhina ñiqta uyarirqani: ‘Payan Angolamanta yana runa kaspas supayninmanta pakasqa yachayninta chaskirqan. Pintorpa maman chay Angolamanta hamuq runap yachachisqan huacanqui kamarinanpaq. Limaqpi ancha riqsisqa yachaq warmi tukurqan María la Bruja sutiyuq kaspa. Huk kuti Inquisiciónpa muchuchisqan karqan. Ninapi wañuchiypaq kaptinsi waynan –huiracocha kaq– payta qispichirqan. Runakuna ñinku ‘chay pintorqa payanmanta achka hamu pakasqa yachaykunata yachakurqan, chayraykus ancha qullanan imagenkunata ruran’ ñispa.”
“Wakin runakuna ñinku ‘chay qillqaykamayuqsi , supaypa yanapasqan ancha sumaq rikchanta qillqan’ ñispa.”
“Maymantach chay kachachachaq tarinman? Runa ñiqta uyarirqani ‘chaqaysi ayawasipi ñawpapacha aya churana machaypi wakamuchanapi , maskan kutasqa chaykunawan pakasqa yachakusqankama sumaq sumaq rikchanta qillqananpaq.”

“Pumayawri wawqi, karuraqchu?”
“Chay urquta wichayrinanchikmi. Urqup wasanpiri huchuy llaqtam kan. Chaypim asllata samaykusun. Chaymantari wayquta uraykuspa mayuta chimpasunchik. Chaymantari huk urquta wichayrinanchikmi. Chay urqup wasanpiqa llaqtaykum kan.”
“Ancha nanaqta yakunayawan.”
“Chay llaqtapiqa aswawasim kan. Aswata upyasun.”
“Aswata upyasqaymantach ichapas puñunayawanman. Quñi-quñiq punchawmi, nanaqta humpini.”
“Rikuy. Ñam aswawasiqa qayllapi. Yaw wamra, aswa kanchu?”
“Kanmi.”
Wamra, , paykunaman mancharispa qawaykurqan.
“Lucía” ñispa qayarqan. “Purikuq runam chayamurqan. Aswatam munanku.”
Hinaptin Lucía sutiyuq sipasqa wasimanta lluqsirqan. Rikranpim huchuylla kusillu karqan. Pintorqa sipasta rikuspa . Simita kicharispa manataq huk simillatapas rimayta usachirqanchu.
“Lucía, aswata upyachiwayku!”
Pintor utirayaqta qawarispam sipasqa asirirqan.
“Puriqmasiykim uparunahina rikchan.”
Pintormi utirisqanmanta lluqsimuspa kutiparqan.
“Manam uparunachu kani. Ichaqa kay kawsayniypi mana haykappas chika sumaq warmita rikurqanichu. Pim kanki?”
Ñataq asirispam sipasqa utqalla wasiman yaykuspa chinkarirqan.
Pintorqa upyanayasqanta qunqarirqan.
“Pim chay sipasqa?”
“Qamchá . Rikusqaykita qunqariytaq. Chay sipasqa qapaq huiracochap churinmi. Huchuylla kaptin india mamanqa wañurqan. Huiracochari ancha nanaqta putikurqan. Chaymantam ñataq huk indiawan mancebasqa kawsan. Chay huiracochaqa San Pedropi huk Españolpa warmichurinwan casarasqa tiyan. Sipastaq kay llaqtapi mamanpa ayllun ukupi tiyan. Yayanri anchata wayllun. Chay kusilluri yayanpa kachanmi. Chay huiracochaqa munan churin ancha sumaq kaptin huk qapaq Españolwan casarananta. Chayraykuch kanankama kay huchuylla llaqtapi pakasqata waqaychanman. Qunqariytaq!”
“Mana haykappasmi qunqarisaqchu!”