Chuqi Amaru - IV

Qayantinmi uchuyuq charkita

apamuspa machayman hamurqanki. Mana qayna tuta takisqanta qachwasqantapas willarqaykichu. Ichaqa hawaman risqayta pukyu tarisqaytapasmi willarqayki. Chaymantam utqalla ura llaqtaman kutipurqanki.

Chay kikin punchawpim huk runaqa kayman hamurqan rikuwaqniy. Chay qayna tuta qachwaq machukunap huknin kasqata riqsikurqani.
Machuqa “pim kanki? imaraykutaq kaypi pakasqa tiyanki?” ñispam tapuwarqan.
“Imahinataq kaypi kasqayta yacharqanki?” ñuqataq tapurqani.
Asirqan. “Imatach yuyankiman? Wakaykunaqa tukuytapas willawanku. ‘Kaypi pakakusaq, mana pippas tarisqan kaspa’ ñispach ñinkiman. Qachwasqayku pachapim huk runa kaypi kaqta yacharqayku. Pim kanki? Pimanta mitikaspam kayman hamurqanki? Runatachu wañuchirqanki sipirqanki? Huk qapaq runap iman haykantapas suwarqankichu? Ñan purikuq runata waykarqankichu? May llaqtamantam hamunki?”.
“Yaya” ñirqani, “qanimpa watakunam kay ura llaqtaykiman hamurqani. Chay pachapim padre de Ávila urqullaqtakunapi wakaykikunap iman haykantapas maskaspa purikuq. Chay hamusqay pachapiri qamtapas rikurqayki. Ñuqam chay jesuitakunawan purikuq kani yananku kaspa. Imatam chiqanpi maskachkarqanku, chaytam tuylla unancharqani. Chay llaqtaykip sapay apun tukuyta munarqanku ñawpaq wakata qarquspa runakunap ánimanta suwakuspa. Hernán Pawqar iskay mita rikurqani. Huk machu yachaq runap yaqa yawar apaymanta usputaymanta wañusqanmanta willawarqanku. Padre de Ávilap milagron kasqata uyarispataq ‘manam kanmanchu’ ñirqani. Maqawisap warmi churin Maqawisap warmin ñisqaqa paytaqmi yawar aparisqa karqan mana paypaq milagro kaptin. Limaqman kutispam yachakuq masiykunaman tukuy chay Waruchiripi rikusqaytapas rimaykachaq kani. ‘Imaraykuch runakuna mana yayankunap kawsasqanta qatinkumanchu?’ ñispam tapuq kani. ‘Ñuqayku Europapi tiyaq runakunaqa ñawpaq wakayku Venus, Júpiter, Marte, Apolo ñisqaykuta qillqaykupi-ari yuyariykum, imagenninku unanchanku pintasqaykupi sumaq kasqanta sutinchayku. Luterop qatiqninkunaqa ñinku ‘qamkuna católico ñisqa runakuna wakamuchaqmi kankichik, kullumanta rurasqa imagenniykitam muchankichik, santokunaman Virgenman rezaspapas’. Pi qawmiwa rimaykachasqayta uyarispa chatawaptin Inquisiciónpa wataywasinpi churawarqanku. Pitaq yanapawarqan carcelmanta ayqinaypaq, chayta manam yachanichu. Chaymi kay Tumna llaqtaman mitikamuspa kawsayniyta qispichirqani.”
“Allinmi” ñispam ñiwarqan “kaypi qipariyta munaptiykiqa wakaykuta yupaychanaykim kanqa. Padre de Ávila wakakunata rupachiptin wakin pachanta quri qullqi unanchanta chaykunap rantiqnin rumitapas ninamanta qichuspa kay mana padrep riqsisqan machaykunapi pukyukunapi purum wasikunapipas pakarqayku. Kay machaypipasmi wakakunap pachan ima hayka hamu unanchanpas kan. Yuyariytaq, mana wakaykuta muchaptiykiqa manam qasi-qasilla kaypi qiparichisurqankichu!”
Chay simikunata rimayta puchukaspam chay machuqa ripurqan.