Chuqi Amaru - VI

“Kaymanta qarquytukusqa kaspaqa maymanchá risaq? Kay machayqa kunan wasiyhinam” ñispa yuyarqani. Ñataq machay ukuman yaykurqani. Kaypi wañuptiyqa aswan allin kanman. Quñiq sacha-sacha kitiñiqman rinay ñanta mana yacharqanichu. Chaypis runamikuq tiyan, uturunkupas hatun machaqwaypas. “Manam kaymanta ripusaqchu” ñispam qaparirqani. “Machaypiqa astawan ukuman purikusaqmi. Ichapas huk pachaman chayayman!” Urqullaqta runakuna ñinku “machaykunaman yaykuspaqa ña ñispa huk pachaman

tarinkiman” ñispa. Ima chika kuti chayhina ñiqta uyariq kani! Karuta rispam mana riqsisqa kitiñiqman chiqachakuspa purikurqani. Machay ukupiqa manam intip kanchariynin chayarqanchu. Mana ñam imatapas rikuyta atirqanichu. Qaqamanta urmarayaq yakuqa huquchawarqanmi. Rumisawata purikuspari lluchkakayarqani chakiyta kirichakuspa. Ancha chiri kaptinmi ñakaymanta samaykurqani.
Ña karuta purispam qunqayllamanta ima llipyamuchkaqta rikurqani. Qayllaykurqani. Maymantach chay kanchariyqa lluqsimun? Kanchariyñiqman chiqachakuspam huk hatun catedralhina tiyanaman yaykurqani. Hanaqman qawaykuspam hatun uchkuta rikurqani. Chay uchkumantam intip kanchariynin yaykuchkarqan. Chay kanchariyqa chika llipyaptin ñawsahina tukurqani. Chaysawam sañumanta rurasqa mankatapas rikurqani, puyñuta imata. Huk kuchupim qurimanta qullqimanta akillakunapas kullumanta llaqllasqa qirukunapas allpasawapi churarayarqan. Wakamuchaqpa tiyananchu kanman? Chay plazahina pachap chawpinpim huchuylla pukyu karqan. Pukyumanta mayu lluqsimurqan. Mayup kichki ñanta tarirqani. Qunqayllamanta kuchuman qawaykuspam tukuy qurimanta rurasqa ancha sumaq waynahina rikchaq imagenta rikurqani. Ñawirantim karqan, chaymanta makinpiqa qullqi tawnata hatallirqan. Mancharispam utqa ayqiyta munarqani. Chaymantam chay quri waynaqa rimayta qallarirqan “ama manchaychu!” ñispa. “Amachasqayki. Huk wiñay kusi llaqtamanmi pusasqayki.” Sunquy qasarqan, matiymanta chiri humpi sutuchkarqan. “Pim kanki?” ñiptiymi simiyqa yaqa mana uyarichikurqanchu. “Ama manchaychu! Ñuqataq manam muchuchisqaykichu, yarichus kusichisqayki. Qatiwaytaq!”
“Allitaqmi” ñispa wakata qatirqani mayup manyan ñanta purispa. Machaypi wiñay tuta kaptinpas qurihina llipyaq wakaqa ñanta kancharichirqan. Quri pachata llipyachispam mayup manyan tiyuta saruptin mayu yuraq qaytuhina rikcharqan. Musquypihina purikurqani. “Rikchakunichu musqunichu?” ñispam sunquwan tapukurqani. Quri waynaqa miskilla asirirqan.
“Tukuy kawsayniykim musquyqa, tukuy hinantin runakunap kawsayninpas musquylla kaptin; ñuqallam chiqan kaspa puñusqaykimanta rikcharichiyki, kananmanta qamtapasmi kamasqayki” ñispa ñirqan.
“Pi wakam kanki? imam sutiyki?” ñispa tapuptiy ñataq asikurqan.
“Ñuqapqa manam sutiy kanchu. Runakuna muchawaspam ‘Chuqi Amaru’ ñispa sutichawanku. Chuqi Amarum kani, kay machayri ñuqap wasiymi. Chay qachwaq machukuna payakuna rikusqaykiri chay kanchamanqa muchawaqniy hamurqanku. Chay kancha chawpipi sayaq hatun rumiqa ñuqap rantiymi. Chayman aswata hichaptinqa upyanim. Kukatapas chaypi churaptinkuqa akullikunim. Tukuy hinantin chay runakunatapas kamani.”
Chay qurihina llipyaq Chuqi Amaru sutiyuq wakap ñisqanta yupaychaspa qatirqani.