Chuqi Amaru - VII

“Maypim inkasimita yachakurqanki?”
“Kay Limaq llaqtaman chayaptiymi wawqiyqa San Martín colegiopi yachakuchiwarqan. Chaymantam runakunawan Cercadopi rimanakuspa astawan allinta yachakurqani. Tukuy hinantin Tercero Consiliop qillqasqanta rikurqani chayhina musuq simikunata yachakuspa.”
“Imamanmi kay Pirúman hamurqanki?”
“Kay llaqtapis achka quri qullqi kaq ñiqta uyarispam qapaq ima haykayuq runa tukuyta munarqani.”
“Manachu kunan qapaq ima haykayuq runa kayta munanki?”
“Mana ñam munanichu. Mana ñam imatapas munanichu.”
“Imahinataq wakamuchaq tukurqanki?”
“Mana wakamuchaqchu kani, mana imatapas muchanichu, ichaqa tukuy imatapaschá muchayman.”
“Chayta ñispam imañiyta munanki? Ichapas sachata pukyuta urquta quchata muchawaqchá?”
“Imaraykuch chaykunatapas mana muchaymanchu? Wamra kasparaq Italia llaqtapim tiyarqani. Mayninpiri allin cristianokuna unquymanta alliyayta munaptinkuqa pukyuman machayman riqta rikuq kani. Ñawpaq muchasqayku dioskuna chaypi tiyaqtam mañaqku ‘unquyniymanta alliyachiway’ ñispa. Wayna kaspapas wakin waynakunahina sipasniyta yupaychanaypaq Venuswan tinkuchiq kani sonetota qillqaspa. Llaqtaykupi kamachiq hatun apukunata ‘Jupiterhina kanki’ ñiq kayku. Chayhinallam awqanakuymanta kutimuq

yupaychayta munaspaqa ‘Martehina kanki’ ñiq kayku. Tukuy Italiapim ña ñispari rumimanta ña ñispari sañumanta rurasqa ñawpapacha runap diosninkunahina rikchaq imagenkunataqa sayachiqku runakuna sumaq kayninta rikunanpaq. Imaraykutaq indiokunaqa mana ña ñawpapacha wakankunata muchankumanchu?”
“Utiqhinam kanki chayhinata rimaspa. Imahina puchukayniyki kanqa, manachu chayta yachanki? Imaraykutaq mana huiracochap siminpi ñuqaykuwan rimayta munankichu, chayta willawaykutaq!”
“Chayhinallam. Manam munanichu. Ñam Castillasimita qunqarqani.”
“Muchuchispa ñakarichispa yuyarichisqaykiku. Chiqanchu ‘wakamuchaqkuna mana huchayuq’ ñisqaykiqa? ‘Paykunap kawsasqanqa cristianokunap kawsayninwan ñisqaykipas? Diospam tukuy hinantin pacha rurasqan chayta iñinkichu manachu?
“Imañintaq ‘iñiy’ simiqa, willawaychik. ‘I ñini’ ñispa qamkunaqa ‘credo’ ñiyta munankichik. ‘I’ simiqa ‘arí’, ‘allitaqmi’ simihinam. ‘I i ñini’ ñispalla mana imatapas ñinkichikchu. Llamapas in-in ñinku mana imatapas creespataq. Huk runata yupaychaspa ‘i i’ ñinchik ‘arí’ ñiyta munaspa. Manam ‘i ñiy’ simiqa tukuy rimasqallayki chiqan simi kaqta unanchanchu. Imaraykum yayankunahina ñawpa wakakuna muchaq runakunata wataywasipi churaspa muchuchinkichik ñakarichinkichik, chaymantari Limaq llaqtapi hatun plazapi auto de fe kamarispapas llaqtamasinkunap ñawpaqninpi ullpuykuchinki kumuykuchinki chukchanta rutuchispa llamap sawanpi tiyaykuchispa waskawan pusarispapas?”
“Chay ñisqaykiraykum rawraq ninapi rupachiykikuman, chaytachu yachanki? Pim chay iñisqaykita yachachisurqanki, pi herético runa pi judeo kanman?”
“Rupanay kaptinqa imatach rurayman? Qamkunamanta ima chika astawan allin runakuna rupachisqata rikuq kani! Qamkunahina hawcha runa ñam riqsini. Manam manchakunichu.”
“Utiq! Ninapim wañunki.”
Wataywasipi tiyaspa wañunay punchawta suyachkarqani. Huk tuta mana riqsisqa runam qayawarqan “qatiway” ñispa. “Kay punkumanta lluqsispa utqalla ayqirinki. Qispisqa kanki, ñiykim.”
Pitaq karqan? Manachuch chay manaraq riqsisqay waka Chuqi Amaru ñisqa? Quri wayna wiñaymanta amachawanmanchu?